Αυτό που κάποτε θεωρούνταν δείγμα ευμάριας τώρα θεωρείται επιδημία
Τι είναι;
Παχυσαρκία είναι η κατάσταση εκείνη η οποία χαρακτηρίζεται από αύξηση του λίπους του σώματος. Για τον προσδιορισμό του βαθμού της παχυσαρκίας χρησιμοποιείται συνήθως ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΒΜΙ) ο υπολογισμός του οποίου στηρίζεται στο ύψος και το βάρος του ασθενούς (ΒΜΙ=Kgr/m2). Ο φυσιολογικός ΔΜΣ κυμαίνεται από 18.5-25. Άτομα με ΔΜΣ μικρότερο από 18.5 θεωρούνται λιπόσαρκα, όταν ο ΔΜΣ είναι μεγαλύτερος από 25-30 τα άτομα είναι υπέρβαρα, παχύσαρκα όταν ο ΔΜΣ μεγαλύτερος από 30, ενώ όταν ο ΔΜΣ είναι μεγαλύτερος από 40 τα άτομα θεωρείται ότι πάσχουν από νοσογόνο παχυσαρκία.
Η αιτιολογία της παχυσαρκίας δεν έχει ακόμη διευκρινισθεί πλήρως. Θεωρείται ότι είναι πολυπαραγοντική, καθόσον ενοχοποιούνται γενετικοί, ενδοκρινικοί, περιβαλλοντικοί, κοινωνικοί και ενδοκρινικοί παράγοντες. Πειράματα σε ζώα έδειξαν ότι η παχυσαρκία οφείλεται στην έλλειψη μιας ορμόνης, της λεπτίνης. Στον άνθρωπο η παχυσαρκία δεν οφείλεται σε έλλειψη αυτής της ορμόνης αλλά σε αντοχή. Σημαντική επίσης είναι η επίδραση του περιβάλλοντος στην ανάπτυξη της παχυσαρκίας. Παράγοντες που επηρεάζουν το ενεργειακό ισοζύγιο και συμβάλλουν στην ανάπτυξη παχυσαρκίας είναι: Η μειωμένη σωματική άσκηση και εργασία, η κακή διατροφή (τροφές πλούσιες σε λιπαρά και γλυκόζη), συνθετικές τροφές, και οι μεγάλες μερίδες. Στις αναπτυγμένες χώρες η παχυσαρκία έχει λάβει πραγματικά διαστάσεις επιδημίας.
Τι προκαλεί η παχυσαρκία;
Οι επιπτώσεις της παχυσαρκίας στην υγεία είναι πολλές και σοβαρές. Επηρεάζει αρχικά το μεταβολισμό προκαλώντας σακχαρώδη διαβήτη και δυσλιιδαιμίες αυξάνοντας τα τριγλυκερίδια και τη χοληστερόλη του ορού και μειώνοντας την HDL (καλή χοληστερόλη). Επηρεάζει το καρδιαγγειακό σύστημα προκαλώντας αρτηριακή υπέρταση, καρδιακή ανεπάρκεια και στεφανιαία νόσο, ενώ οι παχύσαρκοι μπορεί να παρουσιάσουν επίσης σοβαρά προβλήματα και από το αναπνευστικό σύστημα όπως σύνδρομο άπνοιας, υποαερισμό ενώ υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για πνευμονική εμβολή. Και δεν μόνο αυτά εηρεάζεται η λειτουργία του ενδοκρινικού συστήματος με αποτέλεσμα οι άνδρες να παρουσιάζουν θηλεοποίηση, και οι γυναίκες αρρενοποίηση,πολυκυστικές ωοθήκες, στειρότητα και διαταραχές της περιόδου ή ακόμη και αμμηνόροια. Στα προβλήματα που προκαλεί η παχυσαρκία περιλαμβάνονται επίσης η χολολιθίαση, οι δερματικές λοιμώξεις, η εκφυλιστική αρθροπάθεια, η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, η ακράτεια και η αιμορροϊδοπάθεια. Ενα σημαντικό στοιχείο είναι ότι η παχυσαρκία φαίνεται ότι σχετίζεται με αυξημένη συχνότητα κάποιων καρκίνων, όπως του μαστού, του παχέος εντέρου, του τραχήλου της μήτρας, του ενδομητρίου, του προστάτη και των ωοθηκών. Τέλος, όλοι μας γνωρίζουμε τις φοβερές συνέπειες που έχει η παχυσαρκία στην κοινωνική και επαγγελματική ζωή των ατόμων, πόσο επηρεάζει συνολικά την ποιότητα ζωής και τέλος τα φαινόμενα κοινωνικού ρατσισμού που εμφανίζονται στις δυτικές κοινωνίες και οδηγούν στον αποκλεισμό και την περιθωριοποίηση των παχύσαρκων ατόμων.
Αντιμετώπιση της παχυσαρκίας
Οταν δούμε προσεκτικά την επίδραση της παχυσαρκίας στον οργανισμό θα καταλάβουμε γιατί πρέπει να την αντιμετωπίσουμε. Η μείωση του βάρους κατά 10% έχει δείξει ότι μειώνεται ο κίνδυνος ανάπτυξης στεφανιαίας νόσου κατά 20% περίπου, ενώ σε πολλές περιπτώσεις με τη μείωση του βάρους αντιμετωπίζονται και τα συνυπάρχοντα προβλήματα, όπως παραδείγματος χάριν ο σακχαρώδης διαβήτης. Η θεραπεία τς παχυσαρκίας μπορεί να είναι συντηρητική, ελάχιστα επεμβατική ή χειρουργική.
Τροποποίηση συμπεριφοράς-Ψυχολογική υποστήριξη. Οποιος τρόπος και να επιλεγεί ο παχύσαρκος πρέπει να κατανοήσει ότι στην προσπάθεια για τη μείωση του βάρους εκείνο που έχει τη μεγαλύτερη σημασία είναι η τροποίηση της συμπεριφοράς του. Αυτό σημαίνει ότι η απόφαση για μείωση του βάρους πρέπει να είναι συνειδητή και ώριμη, και ο ίδιος ο ασθενής πρέπει να προσέχει τι τροφές προσλαμβάνει (καλύτερα να τις καταγράφει καθημερινά),να προσπαθήσει να ασκείται όσο το δυνατό περισσότερο, να αποφεύγει τυχόν παρεκτροπές και καταχρήσεις, και τέλος να μάθει να αντιμετωπίζει τα αρνητικά συναισθήματα και σκέψεις που σχεδόν πάντα συνοδεύουν την προσπάθεια για απώλεια βάρους. Οσον αφορά την άσκηση πρέπει να τονίσουμε ότι αυτή δεν είναι σημαντική τόσο στην απώλεια του βάρους όσο στη διατήρηση αυτού.
Τροποποίηση των διατητικών συνηθειών-Δίαιτα. Περιορισμός δηλαδή των προσλαμβανομένων θερμίδων, αποφυγή ετοίμων κατανάλωσης προμαγειρευμένων γευμάτων και αποφυγή τροφών πλούσιων σε υδατάνθρακες και λίπος. Υπάρχουν διάφορες μορφές διαιτών. Κοινό σημείο όλων αυτών είναι ο περιορισμός του λίπους. Εκτός όμως από την επιλογή των τροφών και τον περιορισμό του λίπους πρέπει να θυμόμαστε ότι μεγάλη σημασία έχεικαι η πυκνότητα των τροφών σε θερμίδες, δηλαδή το ποσό των θερμίδων ανά γραμμάριο τροφής. Οσο μικρότερη είναι είναι η θερμιδική πυκνότητα των τροφών που καταναλώνουμε τόσο μεγαλύτερη είναι η απώλεια του βάρους.
Φαρμακευτική αγωγή. Ουσιαστικά στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας χρησιμοποιούνται δύο κατηγορίες φαρμάκων. Αυτά που επηρεάζουν την απορρόφηση των λιπών και τα ανορεξιογόνα φάρμακα. Η οριστάτη (το γνωστό Xenical) μειώνει την απορρόφηση του λίπους κατά περίπου 30%. Παρουσιάζει το πλεονέκτημα ότι δεν απορροφάται, και ο παχύσαρκος χάνει κατά μέσο όρο 7kg/έτος. Βέβαια το δεύτερο χρόνο εάν δεν υπάρξει σωστή συντήρηση επανακτάται σημαντικό τμήμα του βάρους που είχε χαθεί. Διάφορα φάρμακα που επιδρούν στο κεντρικό νευρικό σύστημα και επηρεάζουν τη δραστηριότητα της νορ-αδρεναλίνης και της σεροτονίνης χρησιμοποιούνται ω ανορεξιογόνα. Αυτά πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή γιατί παρουσιάζουν πολλές ανεπιθύμητες ενέργειες αλλάκαιγια μικρό μόνο χρονικό διάστημα (συνήθως ένα τρίμηνο).
Χειρουργική Αντιμετώπιση της Παχυσαρκίας (Βαριατρική χειρουργική)
Ανεξάρτητως της μεθόδου που θα χρησιμοποιηθεί για την απώλεια βάρους το βασικότερο πρόβλημα των συντηρητικών μεθόδων είναι η διατήρηση της απώλειας. Συνήθως παρά τις όποιες προσπάθειες αρχικά, μετά από κάποιο χρονικό διάστημα το άτομο ξαναπαίρνει το βάρος που έχασε.
Για αυτό το λόγο αναπτύχθηκαν διάφορε χειρουργικές τεχνικές, ώστε να επιτεχθεί μονιμότερη αντιμετώπιση της κακοήθους παχυσαρκίας. Υποψήφιοι για χειρουργική επέμβαση (βαριατρική επέμβαση) είναι όσοι έχουν ΔΜΣ>40, ή ΔΜΣ>35 και κάποιο σχετιζόμενο συνυπάρχον νόσημα, όπως είναιο σακχαρώδης διαβήτης, η υπεριλιπιδαιμία, η στεφανιαία νόσος, η άπνοια κατά τον ύπνο, η πνευμονική υπέρταση και η εκφυλιστική σπονδυλοαρθροπάθεια. Αντενδείξεις για βαριατρική επέμβαση αποτελούν οι ψυχικές διαταραχές και νόσοι, όπως η σχιζοφρένεια και η κατάθλιψη, καθώς επίσης και όταν ο ασθενής δεν είναι αποφασισμένος ή σίγουρος.
Οι χειρουργικές επεμβάσεις για την αντιμετώπιση της νοσογόνου παχυσαρκίας διακρίνονται ουσιαστικά σε τέσσερις ομάδες, τις οποίες απλά θα αναφέρουμε και θα αναπτύξουμε στο επόμενο τεύχος αναλυτικότερα γιατί απασχολεί πολλούς αναγνώστες.
Είναι οι περιοριστικού τύπου επεμβάσεις (με τις οποίες μειώνεται η χωρητικότητα του στομάχου), στις οποίες συμπεριλαμβάνεται το γαστρικό μπαλόνι,ο γαστρικός δακτύλιος και η διαμερισματοποίηση του στομάχου. Οι επεμβάσεις δυσαπορρόφησης με τις οποίες επηρεάζεται η απορρόφηση και η φυσιολογία του πεπτικού συστήματος,και στιςοποίες περιλαμβάνονται η εντερεκτομή και η εντερική παράκαμψη. Οι μεικτές επέμβασεις (συνδυασμός των δύο ανωτέρω) όπως είναι η γαστρική παράκαμψη και η χολοπαγκρεατική παράκαμψη,και τέλος η τελευταία ομάδα είναι η επεμβάσεις που τροποποιούν την γαστρική κινητικότητα (βηματοδότης στομάχου).
Τελειώνοντας, θα πρέπει να καταλάβουν οι ασθενείς ότι οι επεμβάσεις δεν είναι η εύκολη λύση, είναι λύση ανάγκης, η οποία μπορεί να προσφέρει αλλά παρουσιάζει ανεξαρτήτως τεχνικής και πολλά προβλήματα και πολλές επιπλοκές.